Pięciolinia

Pięciolinia służy do zapisu dźwięków oraz różnych określeń wykonawczych. Dźwięki na pięciolinii reprezentowane są za pomocą nut. Nuty mogą określać konkretny dźwięk dopiero, gdy zostanie użyty jeden z kluczy muzycznych, np. klucz wiolinowy. Nuty zapisane na pięciolinii bez użycia klucza muzycznego nie określają żadnych konkretnych dźwięków.

Jak sama nazwa wskazuje pięciolinia składa się z pięciu linii ułożonych poziomo. Linie te zostały ponumerowane. Liczenie linii rozpoczynamy od dołu. Najniższa linia, to pierwsza linia; następne: druga, trzecia, czwarta, piąta. Linie zostały ponumerowane, aby łatwo można było słownie określić położenie nuty. Na przykład możemy powiedzieć, że na drugiej linii w kluczu wiolinowym leży nuta g¹ (czytaj: "gie razkreślne").

Pomiędzy liniami znajdują się pola. Pola tak jak linie liczymy od dołu. Łącznie na pięciolinii są cztery pola. Nuty zapisujemy zarówno na liniach, jak i pomiędzy nimi, czyli na polach. Możesz np. powiedzieć: nuta a¹ (czytaj: "a razkreślne") leży na drugim polu w kluczu wiolinowym.

Nuty zapisuje się także pod pięciolinią oraz nad pięciolinią. Nutę zapisaną pod pięciolinią określa się, że leży pod pierwszą linią. Analogicznie nuta zapisana nad pięciolinią określana będzie, że leży nad piątą linią. Dla przykładu nuta d¹ (czytaj: "de razkreślne") leży pod pierwszą linią w kluczu wiolinowym, a nuta g² (czytaj: "gie dwukreślne") leży nad piątą linią.

W praktyce używamy 88 różnych dźwięków. Jak zapewne zauważyłeś, pięciolinia umożliwia zapis zbyt małej ilości dźwięków. Dlatego nuty możemy zapisywać także na liniach dodanych, dolnych i górnych oraz pod nimi i nad nimi. Jak się określa położenie takiej nuty? Możemy powiedzieć że nuta a² leży na pierwszej górnej dodanej (w domyśle linii) w kluczu wiolinowym, nuta h² leży nad pierwszą górną dodaną w kluczu wiolinowym, nuta a (czytaj:"a małe" lub "a w oktawie małej") leży na drugiej dolnej dodanej w kluczu wiolinowym, nuta g (czytaj: "gie małe") leży pod drugą dolną dodaną w kluczu wiolinowym.

W zależności od instrumentu muzycznego, dla jednego wykonawcy, zapis dźwięków może być zapisywany na jednej lub kilku pięcioliniiach jednocześnie. Dobrym przykładem zapisu na kilku pięcioliniach jest zapis partii fortepianu, która najczęściej zapisywana jest na dwóch pięcioliniach; prawa ręka w kluczu wiolinowym, a lewa w kluczu basowym.

Warto w tym miejscu także wspomnieć o innych systemach. Nuty mogą być także zapisywane na trójlinii, jednolinii, czterolinii (tabulatura) a także sześciolinii (tabulatura). Szerzej o tych systemach napiszę w oddzielnych rozdziałach.

Jeśli chcesz szybko nauczyć się nut przeczytaj artykuł nauka nut.

Uwaga! Bardzo często w różnych poradnikach, kursach, oraz podręcznikach nazwa nuty jest skracana do jej podstawowej nazwy. Zamiast powiedzieć g¹ podaje się tylko g. Z mojej praktyki nauczycielskiej wynika, że jest to bardzo duży błąd. Często uczniowie, a nie rzadko także muzycy(sic!) mają kłopot z prawidłowym umiejscowieniem danej nuty w przestrzeni dźwiękowej. Dlatego zalecam od samego początku pełne nazewnictwo nut. W tym miejscu należy podkreślić, że zakresy nut pisanych w różnych kluczach muzycznych zachodzą na siebie. Dla przykładu nuta na pierwszej dolnej dodanej w kluczu wiolinowym to ta sama nuta co na pierwszej górnej dodanej w kluczu basowym, dokładnie jest to c¹.